سوآپ ارزی
تصمیم جدید چین برای سوآپ ارزی با ایران
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین از تصمیم دولت چین برای سوآپ ارزی با ایران خبر داد و گفت: سفر رئیس‌جمهور چین به ایران تقریبا قطعی شده است. مجیدرضا حریری در گفت‌وگو با مهر درباره تصمیم دولت چین برای سوآپ ارزی با سوآپ ارزی سوآپ ارزی ایران گفت: سوآپ ارزی یک کار تکنیکال بانکی است که با توجه به تغییراتی که چین در حوزه اقتصادی خود دنبال می‌کند، قرار است با ایران صورت دهد، این در شرایطی است که چین سوآپ ارزی به تازگی موفق شده پول ملی خود را جزو ارزهای معتبر دنیا قرار دهد و همان‌طور که یورو، دلار، فرانک یا ین در بازارهای دنیا به‌عنوان ارزهای معتبر، معامله می‌شود، یوان نیز قابلیت معامله سوآپ ارزی در بازارهای دنیا را به‌عنوان یک ارز معتبر دنیا دارد.
نایب رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین افزود: بر این اساس، چین ارتباطات خود را با برخی کشورها شروع کرده تا پول ملی خود را با آنها در انجام معاملات تجاری، مبادله کند. در همین رابطه برای بخشی از تجارت با ایران نیز دو مدل ترسیم کرده که یکی از آنها سوآپ ارزی است به نحوی که این کشور قرارداد سوآپ ارزی با ایران منعقد کند و از یک طرف ارزی بگیرد و از سوی دیگر، برای مبادله با سایر کشورهای دنیا، یوان تحویل دهد.
وی تصریح کرد: البته سوآپ ارزی فعلا در حد حرف است و باید ساز و کارهای لازم برای عملیاتی شدن آن را اجرایی کرد اما به هرحال ورود چین به حوزه سوآپ ارزی، به این دلیل است که این کشور بعد از تحریم و با توجه به سیاست‌های خود که روز به روز در حال گسترش است و می‌خواهد قدرت اقتصادی خود را در دنیا دیکته کند و در مقابل آمریکا و پول ملی آن یعنی دلار، بایستد اما تا زمانی که سوآپ ارزی در سیستم بانکی ایران جا بیفتد، راه درازی در پیش است. حریری گفت: سوآپ ارزی مدل‌های مختلفی دارد که باید دید چین در معاملات و تعاملات آتی خود با ایران، چه مدلی از آن را برای اجرا در دستور کار قرار خواهد داد.
سوآپ ارزی عبارت از خرید نقدی ارز و فروش همان ارز در بازار سلف ارز و برعكس است. به عبارت دیگر، انجام دو معامله ارزی در یك زمان اما با سررسید‌های مختلف را سوآپ ارزی می‌گویند، یعنی همان خرید نقدی ارز و فروش وعده‌دار همان ارز یا خرید وعده‌دار ارز و فروش نقدی همان ارز. در واقع، با سوآپ ارز، خطر تغییرات نرخ ارز از بین می‌رود و این روش، موجب بیمه معاملات ارزی می‌شود. اصولا سوآپ ارز بین بانک‌های مركزی كشورها طبق قراردادهای قبلی انجام می‌شود و بدین ترتیب معاملات سوآپ بانک‌های مركزی این امكان را می‌دهد تا نسبت به حفظ نرخ برابری ارز اقدام كنند؛ لذا سوآپ ارز یک نوع استقراض ارزی هم به شمار می‌آید.
اجرایی شدن سوآپ ارزی ایران - ترکیه
باتوجه به امضای قرارداد سوآپ ارزی «ریال ایران» و «لیر ترکیه» بین بانک های مرکزی ایران و ترکیه و ترتیبات اجرایی ابلاغی، بانک ملی ایران اولین اعتبار اسنادی (LC) را در روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۷ برای تأمین مالی تجارت با کشور ترکیه گشایش کرد.
این اعتبار اسنادی (LC) به موجب قرارداد بانک های مرکزی دو کشور که در سال گذشته، منعقده سوآپ ارزی شده بود، افتتاح شده است. این بانک با هدف تسهیل مبادلات بازرگانی با کشورهای همسایه، هدایت عملیات سوآپ ارزی ارزی اشخاص حقیقی و حقوقی به نظام بانکی، به کارگیری ابزارهای پرداخت بین المللی و نیز کاهش ریسک عملیات ارزی طی سال های اخیر، انعقاد پیمان های پولی/ سوآپ ارزی با کشورهای طرف عمده تجاری را در دستور کار خود قرار داده و به طور مستمر این مهم را پیگیری کرده است.
بر این اساس و باتوجه به امضای قرارداد سوآپ ارزی «ریال ایران» و «لیر ترکیه» بین بانک های مرکزی ایران و ترکیه و ترتیبات اجرایی ابلاغی، بانک ملی ایران اولین اعتبار اسنادی (LC) را در روز ۲۷ فروردین ۱۳۹۷ برای تأمین مالی تجارت با کشور ترکیه گشایش کرد.
خاطرنشان می شود: در این مدل اجرایی، نیازی به ارز ثالث مانند دلار آمریکا و یورو برای تسویه مبادلات ارزی وجود ندارد، ضمن اینکه با به کارگیری این روش، خرید، نقل و انتقالات و تبادلات مالی به دلیل هدایت عملیات ارزی به نظام بانکی منتقل شده و ریسک عملیات تجار دو کشور به حداقل خواهد رسید. همچنین به موجب ترتیبات اجرایی این مدل، اعتبارات برای تجار ایرانی به لیر ترکیه بوده و از منابع ناشی از قرارداد سوآپ ارزی تامین خواهد شد.
گفتنی است، با توجه به حجم بالای تجارت با کشور ترکیه در حدود شش میلیارد دلار ، استفاده از ارزهای ملی تحت ترتیبات اجرایی سواپ ارزی کمک قابل توجهی به تسهیل امور بانکی و تجاری بین دو کشور می کند.
در پایان لازم به ذکر است سال گذشته و به دنبال سفر رییس جمهور ترکیه به ایران و با هدف ایجاد زمینه های لازم برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی دو کشور و متعاقبا در سفر رییس کل بانک مرکزی کشورمان به ترکیه، پیش نویس تفاهم سوآپ دوجانبه ریال ایران- لیر ترکیه به توافق و تایید روسای کل بانک های مرکزی جمهوری اسلامی ایران و ترکیه رسید.
سوآپ چیست و دو نوع پرکاربرد این نوع قرارداد را بشناسیم
سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپاى، معاوضه، عوض‌کردن، مبادله‌کردن و جانشین‌کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت) است. اولین سواپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت.
سوآپ چیست ؟
سوآپ به عنوان توافقی بین ۲ شرکت برای معاوضه جریان‌های نقدی در آینده با ۲ نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی ها نام برده می شود.
کارکرد سوآپ
قرارداد سوآپ، تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می‌کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش‌های آتی یک یا چند متغیر بازار است.
اولین قرارداد سوآپ
اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ، رشد چشم‌گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود.
اجزای تشکیل‌دهنده سوآپ
۱٫ دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:
- ورقه قرضه با ریسک اعتباری؛ ؛
- پرتفوی (سبد دارایی‌ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام‌ها؛
- شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه؛
- شاخص سهام.
۲٫ فروشنده سوآپ، (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می شود.
۳٫ خریدار سوآپ، (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه‌گذار نیز گفته می شود.
۴٫ شخص مرجع یا تعهد مرجع؛ شخص مرجع همان صادرکننده ابزار بدهی است. این شخص می تواند شرکت، دولت و یا صادرکننده وام باشد.
۵٫ صرف سوآپ (Swap Premium)؛ پرداخت‌هایی که به وسیله خریدار حمایت صورت می‌گیرد، “پایه صرف” نام دارد و پرداخت های احتمالی که ممکن است فروشنده حمایت به پرداخت آنها مجبور شود به “پایه حمایت” موسوم است. خریدار و فروشنده در تاریخ معامله بر روی این صرف به توافق می رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ماند.
انواع سوآپ
سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم‌ترین و پرکاربردترین‌ها است.
های نرخ بهره
سوآپ نرخ بهره یکی ابزار مهمی برای مدیریت ریسک نرخ بهره به‌شمار می آید که برای ولین بار در سال ۱۹۸۲ در ایالات متحده مورد استفاده قرار گرفت.
کاربرد نرخ بهره سوآپ
وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است، این ابزار می سوآپ ارزی تواند برای کاهش ریسک نرخ بهره به‌کار گرفته شود. شایع ترین و رایج ترین نوع سوآپ که اصطلاحا به Plain Vanilla Swaps نامیده می شود، برای نرخ بهره دارای مشخصات زیر است:
۱٫ نرخ بهره پرداخت هایی که در این معاوضه وجود دارد را مشخص می سازد.
۲٫ نوع پرداخت های بهره (نرخ ثابت یا متغیّر) را شخص می‌سازد.
۳٫ مقدار “اصل ذهنی”؛ یعنی همان اصل مقداری که بهره بر روی آن پرداخت می‌شود را معلوم می کند.
۴٫ دوره زمانی که معوضه برای آن دوره ساخته می‌شود را مشخص می سازد.
مثال فرضی برای درک بهتر
یک سوآپ نرخ بهره را بین بانک پس‌انداز “الف” و شرکت مالی “ب” فرض کنید. بانک پس‌انداز الف موافقت می‌کند که یک نرخ ثابت ۷% را برای یک میلیون تومان از “اصل فرضی” برای ده سال آینده بپردازد و شرکت مالی ب نیز می‌پذیرد که نرخ اسناد خزانه یک‌ساله را علاوه بر یک درصد، برای مبلغ یک میلیون تومان (اصل ذهنی) را برای همان دوره پرداخت نماید. به این ترتیب هر ساله باید بانک پس انداز الف، معادل ۷% یک میلیون تومان را به شرکت مالی ب پرداخت نماید؛ در حالی‌که شرکت مالی ب نیز باید نرخ اوراق خزانه (T-bill) به‌علاوه ۱% یک میلیون تومان را به بانک پس‌انداز الف بپردازد. نرخ ثابت برای دوره ده ساله: ۷% *۱۰۰۰۰۰۰ و نرخ متغیّر برای دوره ده ساله:T-bill+ 1% * 1000000 خواهد بود.
قراردادهای سوآپ ارز (Currency Swap Contracts)
سوآپ ارز عبارت است از پرداخت های اصل و فرع مبلغی از یک ارز در برابر پرداخت اصل و فرع در ارز دیگر. قرارداد سوآپ ارزی ایجاب می‌کند که مبالغ اصل (وام) با ارزهای گوناگون تعریف شده باشد؛ که این مبالغ به طور معمول در شروع و پایان عمر سوآپ، پرداخت می شوند. مبالغ پایه (اصل وام) طوری انتخاب می‌شوند که در صورت پرداخت در زمان شروع و ابتدای قرارداد، معادل و مساوی همدیگر باشند.
برابری سوآپ ارز
این برابری براساس نرخ برابری نقدی ارزهای مربوطه در زمان شروع قرارداد است. تحت یک قرارداد یا معامله سوآپ ارز، یکی از طرفین توافق می‌کند تا پرداخت‌های دوره‌ای (ماهانه، سالانه و …) در یک ارز مشخص، برای یک دوره خاص، داشته باشد؛ تا بدهی طرف سوآپ ارزی دیگر معامله (که از لحاظ ارز عنوان‌شده متحمل شده است)، برطرف شود. در عوض، طرف دوم معامله توافق می‌کند که همین عملیات را در مورد طرف نخست قرارداد پیاده کند. سوآپ ارزی، زمانی امکان‌پذیر است که هریک از جریان‌های پرداختی که سوآپ می‌شوند، ارزش یکسان داشته باشند (بدون در نظر گرفتن اینکه این جریان‌ها به نرخ بهره ثابت یا نوسانی بستگی دارند یا نه؟).
نتیجه کلی
سوآپ، انواع مختلف و متنوعی دارد که در این مطلب دو مدل پرکاربرد آن را برای شما شرح دادیم.
